Regels voor de ingrediëntendeclaratie op het etiket

Een ingrediëntendeclaratie (ook wel ingrediëntenlijst genoemd) op een levensmiddelenetiket geeft aan welke ingrediënten in het product zitten. De ingrediënten worden vermeld in afnemende volgorde van gewicht, met duidelijke regels voor additieven, aroma’s, allergenen en samengestelde ingrediënten. Wat is nou verplicht en wat zijn de uitzonderingen. Hoe vermeld je dit allemaal correct op jouw etiket?

1. Volgorde van ingrediënten

Ingrediënten moeten volgens Verordening (EU) 1169/2011, artikel 18 worden vermeld in afnemende volgorde van gewicht, zoals gebruikt door de producent tijdens de industriële bereiding van het product.

Belangrijkste uitzonderingen op de volgorde

• Toegevoegd water <5% mag achteraan worden vermeld, mits het geen technologisch effect meer heeft op het eindproduct.
• Ingrediënten <2% mogen na de hoofdingrediënten in willekeurige volgorde worden vermeld.
• Mengsels van specerijen of kruiden mogen worden aangeduid als “specerijen” of “gemengde specerijen” zonder uitsplitsing, zolang ze minder dan 2% van het eindproduct uitmaken.
  Bij meer dan 2% moeten de ingrediënten worden vermeld. Als geen enkel bestanddeel overheerst en de vermelding niet misleidend is, mag de volgorde afwijken met een toelichting zoals “in wisselende verhouding”.
• Plantaardige oliën en vetten mogen als groep worden vermeld, bijvoorbeeld "plantaardige oliën (zonnebloem, koolzaad)".
  • Alle gebruikte oliën moeten afzonderlijk worden benoemd binnen de groepsvermelding, in volgorde van gewichtsaandeel.
  • Indien een olie of vet geheel gehard of gedeeltelijk gehard is, moet dit expliciet worden aangegeven, bijvoorbeeld "plantaardige oliën (gedeeltelijk gehard palmvet, zonnebloemolie)".
  • Wanneer de verhoudingen van de gebruikte oliën kunnen variëren, mag worden toegevoegd: "in wisselende verhouding" — mits alle oliën worden genoemd.

2. Declaratie van samengestelde ingrediënten

Samengestelde ingrediënten zijn ingrediënten die zelf uit meerdere bestanddelen bestaan, zoals ketchup, margarine of chocolade.

Opties voor vermelding

• Splits alle sub-ingrediënten direct op in de hoofdingrediëntenlijst, bijvoorbeeld:
  tomaten, azijn, suiker, zout.
• Of benoem het samengestelde ingrediënt gevolgd door de sub-ingrediënten tussen haakjes, bijvoorbeeld:
  ketchup (tomaten, azijn, suiker, zout).

Uitzonderingen op het uitsplitsen

• Kruiden- en specerijenmengsels <2% hoeven niet te worden uitgesplitst. Deze mogen als groep worden aangeduid, bijvoorbeeld "specerijen", en je mag aangeven dat ze voorkomen in wisselende verhoudingen.
• Samengestelde ingrediënten met wettelijke vrijstelling hoeven niet te worden uitgesplitst, mits zij minder dan 2% van het eindproduct uitmaken en vallen onder een wettelijk vastgestelde samenstelling, zoals bij margarine, chocolade, boter of kaas.
  (Zie Bijlage VII, deel E van Verordening (EU) 1169/2011)

Let op: Allergenen binnen samengestelde ingrediënten moeten altijd expliciet worden vermeld, ook als uitsplitsing niet verplicht is.

3. Leesbaarheid en technische eisen

Volgens Artikel 13 van Verordening (EU) 1169/2011 moet de etiketteringsinformatie duidelijk en goed leesbaar zijn, zodat consumenten de informatie gemakkelijk kunnen begrijpen.

• Minimale lettergrootte: De x-hoogte van de tekst moet minimaal 1,2 mm zijn. Voor verpakkingen waarvan het grootste oppervlak kleiner is dan 80 cm², mag een minimale hoogte van 0,9 mm worden gebruikt.
• Contrast: Er moet voldoende verschil zijn tussen de kleur van de tekst en de achtergrond om de leesbaarheid te waarborgen.
• Taal: De verplichte voedselinformatie moet worden verstrekt in de officiële taal of talen van de lidstaat waar het product wordt verkocht (in Nederland: Nederlands).

4. Declaratie van specifieke ingrediënten

Voor bepaalde groepen ingrediënten gelden aanvullende regels voor de vermelding op het etiket, zoals vastgelegd in Verordening (EU) 1169/2011.

Categoriebenamingen

Sommige ingrediënten mogen onder een algemene naam worden aangeduid, zoals "specerijen", "plantaardige olie" of "melkeiwitten". Als er risico op verwarring of misleiding bestaat, moeten de specifieke ingrediënten alsnog worden vermeld (bijvoorbeeld: plantaardige olie (bevat palmolie, koolzaadolie)).

Bevat een ingrediënt een allergeen, dan moet dit expliciet worden benoemd, zoals specerijen (bevat mosterd).

Additieven

Additieven moeten altijd worden vermeld met de functienaam (zoals conserveermiddel, antioxidant) én de specifieke naam of het E-nummer (bijvoorbeeld conserveermiddel (E250)).
Bij meerdere functies wordt de hoofdfunctie vermeld, bijvoorbeeld: ascorbinezuur als antioxidant (Verordening (EG) 1333/2008).

Aroma’s

Gebruik standaard de term "aroma".
Specificeer verder indien nodig:

• Rookaroma moet altijd worden vermeld.
• Natuurlijk X-aroma mag alleen als ≥95% afkomstig is van bron X.
• Natuurlijk aroma mag zonder bronvermelding bij natuurlijke oorsprong (Verordening (EG) 1334/2008).

Nano-ingrediënten

Ingrediënten die doelbewust in nanovorm (≤100 nm) zijn geproduceerd, moeten worden vermeld met (nano) achter de ingrediëntnaam.
Nanodeeltjes die ontstaan tijdens standaardprocessen zoals homogenisatie hoeven niet apart te worden vermeld (Verordening (EU) 2015/2283).

Allergenen

Allergenen moeten altijd expliciet en zichtbaar worden vermeld, ook binnen samengestelde ingrediënten. Gebruik een duidelijke markering zoals vetgedrukte tekst, onderstreping of HOOFDLETTERS.
Houd rekening met de 14 wettelijke allergenen, waaronder glutenbevattende granen, melk, soja, noten en ei.

5. KWID (kwantitatieve ingrediëntendeclaratie)

Volgens Artikel 22 van Verordening (EU) 1169/2011 moet in bepaalde gevallen het percentage van een ingrediënt worden vermeld op het etiket. Dit wordt de Kwantitatieve Ingrediëntendeclaratie (KWID) genoemd.

Een percentage is verplicht:

• Wanneer een ingrediënt wordt genoemd in de benaming van het product.
  Voorbeeld: aardbeienyoghurt (bevat 15% aardbeien).
• Wanneer een ingrediënt essentieel is voor de karakterisering van het product.
  Voorbeeld: pure chocolade (min. 45% cacaobestanddelen).

De opgegeven hoeveelheid verwijst naar het gewicht van het ingrediënt op het moment van gebruik bij de bereiding, tenzij anders vermeld.

6. Wanneer is een ingrediëntendeclaratie niet verplicht?

In enkele specifieke gevallen is een ingrediëntendeclaratie op het etiket niet verplicht. Deze uitzonderingen zijn vastgesteld in Verordening (EU) 1169/2011.

Een ingrediëntendeclaratie is niet vereist voor:

• Verse producten die onbewerkt zijn, zoals ongeschilde en ongesneden groenten en fruit.
• Minimaal bewerkte producten, zoals kaas zonder toegevoegde ingrediënten (behalve zout bij niet-verse kaas).
• Alcoholische dranken met een alcoholpercentage van meer dan 1,2%.

Hoewel bij deze producten geen ingrediëntenlijst verplicht is, gelden er soms wél aparte eisen voor allergenenvermelding of specifieke productetikettering.

Let op: Voor wijn gelden aanvullende etiketteringseisen. Lees hier meer over de nieuwe regels voor wijnetiketten.

7. Vrijwillige vermeldingen op het etiket

Naast verplichte informatie mogen fabrikanten vrijwillige vermeldingen opnemen op het etiket, zoals bepaalde claims. Deze vermeldingen moeten echter voldoen aan strikte eisen om consumenten niet te misleiden, zoals bepaald in Verordening (EU) 1169/2011.

Vrijwillige vermeldingen mogen niet:

• Misleidend zijn ten aanzien van de kenmerken van het product (bijvoorbeeld samenstelling, eigenschappen, oorsprong).
• Verdwarring creëren over de aard, identiteit of samenstelling van het product.
• Ruimte innemen die nodig is voor verplichte informatie.

Voorbeelden van vrijwillige vermeldingen:

• “Zonder toegevoegde suikers”
• “Vetvrij”
• “Rijk aan vezels”

Bij het gebruik van vrijwillige claims moet de fabrikant kunnen aantonen dat de vermelding feitelijk juist en juridisch toegestaan is.

8. Controle en naleving van de ingrediëntendeclaratie

Om te voldoen aan de wettelijke verplichtingen voor ingrediëntendeclaraties, is regelmatige controle en naleving essentieel. Bedrijven moeten kunnen aantonen dat de informatie op hun etiketten correct, actueel en volledig is.

Belangrijke aandachtspunten voor controle:

• Receptuurcontrole: Controleer of de werkelijke samenstelling van het product overeenkomt met de gedeclareerde ingrediënten.
• Documentatie: Zorg voor actuele specificaties van alle gebruikte grondstoffen en ingrediëntblends.
• Wettelijke updates: Houd wijzigingen in relevante wet- en regelgeving, zoals Verordening (EU) 1169/2011, nauwgezet bij.
• Audits: Voer periodiek interne audits uit op etiketten, ingrediëntenlijsten en recepturen.
• Softwaregebruik: Overweeg het gebruik van etiketteringssoftware die updates bijhoudt en consistentie bewaakt.

---

Gebaseerd op Verordening (EU) 1169/2011 (voedselinformatie aan consumenten), Verordening (EG) 1333/2008 (additieven), Verordening (EG) 1334/2008 (aroma’s) en Verordening (EU) 2015/2283 (nanomaterialen).

Let op: deze leidraad is informatief en vervangt geen juridisch advies. Raadpleeg bij twijfel altijd de volledige wetteksten.